Kiedy tracisz kontakt z ukochanym dzieckiem

Temat konfliktu rodziców pomiędzy nastolatkami od dawna dojrzewał w mojej głowie. Jako pedagog i specjalistka ds. pomocy psychologicznej rodziny dotykam tego tematu niemalże każdego dnia. Jako mama nastoletniej i dorosłej już córki – zagłębiam się w to zagadnienie bezustannie. Jednak w ostatnich latach dostrzegam szczególny wzrost napięć pomiędzy rodzicami a dziećmi, zwłaszcza nastolatkami i dorosłymi już członkami rodziny. Przez kilka ostatnich miesięcy starałam się zebrać moje spostrzeżenia wraz z wnioskami z przeanalizowanych badań i przelać je na „wirtualny papier”, aby spróbować odpowiedzieć na pytania rodziców i nieść ukojenie dla serc ojców i mam, które doświadczają osobistego rozdarcia spowodowanego konfliktem ze swoim dzieckiem.

Jedną z największych inspiracji do głębszego zbadania zjawiska konfliktu pomiędzy rodzicami a dziećmi był film wyreżyserowany przez Pawła Łozińskiego „Nawet nie wiesz, jak bardzo Cię kocham” z 2016 roku z udziałem Profesora Bogdana de Barbaro w roli terapeuty.

Relacja z rodzicami to najważniejsza i najistotniejsza z relacji

Relacja rodzic-dziecko jest jedną z najwcześniejszych i najistotniejszych relacji, jakie rozwija człowiek. Psychologowie są zdania, że ta więź służy jako schemat, z którego powstają inne relacje międzyludzkie (Patterns of attachment: a psychological study of the strange situation. Lawrence Erlbaum Associates; Hillsdale: 1978 r.). Konflikt między rodzicem a dzieckiem ma swój specyficzny charakter: charakteryzuje się niezgodnymi lub destruktywnymi interakcjami, podczas których zarówno rodzic, jak i dziecko przejawiają negatywne zachowania i emocje. Zrozumienie czym naprawdę jest zjawisko konfliktu pomiędzy dzieckiem a rodzicem jest bardzo ważne, gdyż łatwo dostrzec, że często bywa mylnie interpretowane, jako zjawisko „surowego rodzicielstwa” lub buntowniczego okresu dorastania. Wielu rodziców po kilku próbach poszukiwania pomocy w sytuacji konfliktu z dzieckiem, zaprzestaje tych starań ponieważ zostaje osądzonych za niewłaściwe wychowywanie, błędy w wychowaniu, zostaje uznanych za nieudaczników, którzy „nie poradzili sobie z dzieckiem”. Osoby, które zgłaszają się do mnie po pomoc często zwierzają się, że zostali uznani za rodziców nieporadnych życiowo, którzy „za bardzo kochali” swoje dziecko, byli „zbyt surowi”, a obecna sytuacja jest wynikiem ich błędów wychowawczych. Takie oceny wydane często przed zdiagnozowaniem problemu, mogą być bardzo niesprawiedliwe i zamiast dać wsparcie rodzicom, dodatkowo pogrążają ich w samotnym zmaganiu się z trudnościami.

Z drugiej strony częstym zjawiskiem jest uznawanie, iż z nastolatkiem „nie da się już nic zrobić”, że jest to „złe dziecko” i pomóc może tylko umieszczenie w ośrodku lub co gorsza „w poprawczaku”. Nie pomaga fakt, iż w Polsce brakuje terapeutów specjalizujących się w terapii rodzinnej oraz psychologów dziecięcych, zwłaszcza z doświadczeniem w pracy z młodzieżą. W rezultacie bywa tak, że spragnieni wzajemnej miłości w poharatanej więzi rodzic i dziecko próbują radzić sobie sami, bez pomocy specjalistów i wsparcia bliskich.

Utrwalanie się destruktywnego cyklu konfliktu

Ujęcie systemowe rodziny zakłada, że ​​relacje między członkami rodziny należy rozpatrywać jako procesy dynamiczne, zmieniające się w czasie, a nie cechy statyczne. Mając na uwadze eskalujący konflikt można wysunąć wniosek, iż w miarę utrzymywania się trudności w relacji rodzic-dziecko można oczekiwać, że dysfunkcja społeczno-emocjonalna dzieci zostanie wzmocniona przez negatywne wzorce interakcji z rodzicami. Z kolei dzieci także w sposób aktywny wpływają na reakcje rodziców poprzez dalsze utrwalanie destruktywnych zachowań ze strony taty lub mamy na zasadzie cyklu przymusu. Należy także wziąć pod uwagę czynniki nasilające stres, wśród  których najmocniejszymi są wywieranie presji (przez sądy, psychologów i pedagogów szkolnych, instytucje, członków rodziny), a także trudna sytuacja ekonomiczna rodziny. Analizowanie konfliktu rodzinnego uwzględniając dynamiczną perspektywę rodzinną oraz kontekst ekonomiczny zwraca uwagę na złożoność zadania, jakim jest wsparcie rodziny w sytuacji konfliktu. Wysuwanie pochopnych wniosków i powierzchowna ocena sytuacji, która przychodzi ze szczególną łatwością, mogą wyrządzić wiele szkody znajdującym się w potrzebie rodzicom. Istnieje więc konieczność zgłębiania zjawiska konfliktu pomiędzy dzieckiem a rodzicem oraz poszukiwania skutecznych form wsparcia zarówno dorosłym, jak i niepełnoletnim członkom rodziny.

Emocje rodziców, którzy doświadczają konfliktu z dzieckiem

W obliczu trudności w poradzeniu sobie z wyzwaniem, jakim jest konflikt z dzieckiem, rodzice doświadczają różnych emocji, często skrajnych i bardzo wyczerpujących:

– poczucie, że przestali być dla dziecka najważniejszymi osobami
– poczucie utraty wpływu i kontroli
– poczucie przerastającej odpowiedzialności, która ciąży na rodzicach tracących rodzicielską kontrolę i  wpływ
– poczucie niemocy
– poczucie bezsilności
– poczucie straty
– nadziei
– wiary
– ból i strata
– poczucie braku kompetencji
– osamotnienie w problemie
– poczucie utraty „gruntu pod nogami”
– poczucie porażki
– poczucie wstydu
– poczucie winy
– utrata ważnej życiowej misji
– smutek
– złość
– żal
– gniew
– lęk
– odrzucenie

Rodzice, którzy doświadczają konfliktu z dzieckiem, podejmują starania, aby udźwignąć odpowiedzialność za siebie i za dziecko zarazem potrzebuje umocnienia swoich kompetencji, umocnienia swojej roli, wsparcia. Rodzice są najlepszymi ekspertami w rozwiązywaniu trudności wychowawczych ze swoimi dziećmi i formy pomocy powinny koncentrować się na umacnianiu ich, kompetencji, wyzwalaniu możliwości, wspieraniu w uzyskiwaniu gotowości do doświadczania kryzysu z dzieckiem. Praca z rodzicami doświadczającymi konfliktu z dziećmi może opierać się niekiedy na pogłębianiu świadomości oraz opiece nad własnymi emocjami, gdyż w niektórych sytuacjach nie da się osiągnąć głębokiego zrozumienia tego, co się dzieje, ani zmiany w zachowaniu dziecka, nawet pomimo podejmowania przez rodziców szeroko rozumianej pracy nad sobą. Zwłaszcza, kiedy mamy do czynienia z dziećmi nastoletnimi, zbliżającymi się do dorosłości lub dorosłymi, wpływ rodzicielski staje się ograniczony, a nawet zupełnie się zatraca.

Dziecko w przestrzeni konfliktu

Zupełnie osobnym, lecz równie ważnym tematem jest to, co czuje i czego doświadcza dziecko, które także jest uczestnikiem przestrzeni konfliktu. Bardzo często nastolatek lub dorosła osoba podejmująca decyzję o tym, iż chce zdystansować się do bliskich lub zupełnie zerwać kontakt, od dłuższego czasu planuje taki krok. Jako najczęstsze powody podjęcia takiej decyzji uznaje się:

• konflikty z bliskimi
• traumy, żal, niezrozumienie
• konflikty pomiędzy rodzicami lub innymi członkami rodziny
• poznanie nowej społeczności np. religijnej
• dysfunkcje w rodzinie np. alkoholizm, nadużycia władzy
• różnice w wyznawanych wartościach
• traumatyczne rany z wczesnego dzieciństwa lub okresu dorastania
• uzależnienia
• silne ideologie
• nadmierna kontrola i bak uznania odrębnej tożsamości dorastającego dziecka
• brak akceptacji nowego partnera jednego z rodziców
• czynniki osobowościowe
• zaburzenia emocjonalne

Powody, dla których młody człowiek podejmuje niezrozumiałe życiowe decyzje mogą być zawiłe, niejednoznaczne i bardzo złożone. Okres dorastania i wczesnej dorosłości jest sam w sobie ogromnym wyzwaniem. Rzeczywistość, w której młodzi ludzie wkraczają w dorosłość jest niezwykle chwiejna, tymczasowa, krucha. Budowanie własnej tożsamości w świecie pełnym chaosu, permanentnych zmian i emocjonalnych zawirowań może nieść ze sobą zupełnie nowe, niezrozumiałe i zaskakujące doświadczenia. To, co ważne – przyczyny konfliktów nie muszą oznaczać, iż to rodzice sami “przyczynili się” do doświadczanych trudności w relacji z dziećmi. Z pewnością warto uczciwie przyjrzeć się temu, co dzieje się w przestrzeni relacji rodzicielskiej, gdyż może to być ważny sygnał  zapraszający do głębszych przemyśleń, a być może w konsekwencji również dokonania zmian. W niniejszym artykule pragnę skoncentrować się przede wszystkim na wsparciu rodziców, którzy doświadczają konfliktu z dzieckiem. Niemniej jednak doświadczanie go przez dziecko jest dla mnie tematem równie ważnym, któremu pragnę przeznaczyć osobną przestrzeń  na moim blogu.

        Zdjęcie dodane przez cottonbro studio Pexels.com

Wsparcie dla rodziców doświadczających konfliktu z dzieckiem

Praca z rodzicem, który doświadcza konfliktu z dzieckiem to także praca ze stratą, osobistymi lękami, akceptacją trudnej rzeczywistości. To dostrzeganie i w miarę możliwości – pogłębianie sfery swojego wpływu na własne samopoczucie i życie. Zwłaszcza w sytuacji, gdy dziecko zrywa kontakt z rodzicem, z którym wcześniej miało bliskie relacje. To zerwanie więzi może nastąpić w sposób dosłowny i bardzo często nagły w wyniku zaangażowania się młodego człowieka w ideologię lub działalność grupy, która stopniowo wchłania dziecko. Ten rodzaj utraty więzi jest szczególnie bolesny dla rodzica, gdyż w większości przypadków nie ma nieprawidłowości, które mogłyby popychać dorastające dziecko do całkowitego zerwania relacji z bliskimi. W takiej sytuacji rodzic może poczuć odrzucenie, ból, poczucie niezrozumienia i głębokiej tęsknoty, z którymi trudno sobie z dnia na dzień poradzić. Sytuacje wstępowania młodych ludzi do sekt, organizacji, społeczności, które odcinają ich od bliskich ludzi stają się coraz częstsze i nie muszą wskazywać na to, iż w rodzinie dziecka, które decyduje się na taki krok pojawia się dysfunkcja w postaci alkoholizmu, przemocy lub chłodu emocjonalnego. W obecnych czasach, jak nigdy dotąd rozwijają się różnego rodzaju ideologie oparte na rozwoju osobistym lub duchowym, które całkowicie zawładają młodymi, niedoświadczonymi życiowo umysłami, zrywając więzy rodzinne i pozostawiając członków rodziny w całkowitym poczuciu szoku, bezradności, bólu i bezgranicznej tęsknocie. Mamy i ojcowie zmagający się z takim bólem, często doświadczają wstydu i nie dzielą się długo swoją stratą, przez co w wielu wypadkach w osamotnieniu próbują sobie poradzić z emocjami i próbując znaleźć jakikolwiek wytłumaczenie tego, co się stało.

Wyczerpani walką o relacje z dzieckiem

Bywają konflikty, które kończą się w sposób drastyczny lub tragiczny dla młodych ludzi, którzy pomimo udzielanego im przez rodziców wsparcia popadają w nałogi, działalność nielegalną, destruktywne towarzystwo. Często przyłapani na dokonywaniu wykroczeń, w ostateczności trafiają pod kuratelę sądową, ośrodków kuratorskich, zakładów poprawczych lub psychiatrycznych. Wyczerpani walką o dziecko rodzice często zmagają się z potwornym poczuciem porażki, bólu i wyczerpania, a także piętnowania ich przez otoczenie. Tacy rodzice bywają oceniani, krytykowani, inni odsuwają się od nich w obawie przed „patologią” przez co dalsze starania o to, aby ich nastolatek wyszedł z kryzysu przebiegają w poczuciu osamotnienia i świetle reflektorów prześwietlających ich instytucji doszukujących się błędów wychowawczych i nieustannie oceniających ich kompetencje.

Rodziny, które napotkały na swojej drodze rzetelne wsparcie rozumiejących to zagadnienie ekspertów w dziedzinie terapii rodzin, psychologii, pedagogów – mają ogromne szczęście. Kiedy zamiast krytyki, ocen, doradzania mają szansę na uzyskanie prawdziwego wsparcia, mogą zapobiec wielu trudnościom i negatywnym konsekwencjom eskalujących trudności. Nawet, jeśli nie uda się uniknąć pewnych zdarzeń, objęte wsparciem mamy, ojcowie i dzieci mają poczucie, że nie są sami, że mogą liczyć na pomoc, zrozumienie i skuteczniejsze podjęcie kroków ku wyjściu z kryzysu.

Praca z rodzicami, którzy doświadczają konfliktu z dzieckiem

Praca z rodziną w sytuacji konfliktu w przestrzeni relacji rodzic-dziecko wymaga szczególnej delikatności od osób udzielających wsparcia. Praca z rodzicami w sytuacji konfliktu z dzieckiem może opierać się na:

Diagnozie problemu, który przyczynił się do konfliktu
Rozpoznaniu ewentualnych zaburzeń w funkcjonowaniu rodziców lub dziecka
Zaopiekowaniu się więzią pomiędzy dzieckiem a rodzicem
Porządkowanie systemu rodzinnego, systemu wymagań i wartości rodzinnych
Konfrontacji z własnymi potrzebami oraz potrzebami bliskiej osoby
Odwoływanie się do pozytywnych i wspierających doświadczeń oraz poszukiwanie nowych dróg budowania porozumienia z dzieckiem lub rodzicem
Pracy nad żalem, traumami, ranami, nie zaopiekowanym bólem i zranieniem więzi pomiędzy rodzicem a dzieckiem
Pracy nad akceptacją wyborów życiowych i emocji doświadczanych przez każdą ze stron
Odzyskiwaniu motywacji i poczucia kompetencji
Budowaniu wzajemnego zrozumienia
Budowaniu samoświadomości i nowego spojrzenia na macierzyństwo i tacierzyństwo
Zaakceptowaniu wieloznaczności i innych perspektyw tej samej sytuacji, relacji, problemu
Praca z poczuciem krzywdy i winy w relacji dziecięco-rodzicielskiej i wzmocnienie budowania relacji w oparciu o otwartość na siebie, wyzwolenie się z gry psychologicznej opartej o poczucie winy i krzywdy
Odnajdywaniu się i rozumieniu nowej rzeczywistości, w której relacja z dzieckiem lub rodzicem przybiera inny wymiar.

Zdjęcie dodane przez Elijah O’Donnell Pexels.com

Odnajdywanie nowej perspektywy

Jedną z najtrudniejszych sytuacji jest kiedy rodzic i dziecko oddalają się od siebie lub zrywają kontakt w milczeniu, emocjonalnym stłumieniu, zdławieniu wzajemnym żalem. Kiedy masz poczucie, że Twoje dorosłe dziecko zamierza całkowicie zerwać relacje z bliskimi, z jakiego ważnego dla niego powodu, trudne może być zaakceptowanie tej decyzji i spokojne przyglądanie się, jak najbliższa Twemu sercu osoba przygotowuje się do tego kroku. Mogą Tobą targać bardzo trudne emocje, silne i ambiwalentne stany, zagubienie, które może powodować, że nawet oddech przynosi ból. Pragnę jednak powiedzieć Ci, że pewnego dnia przyjdzie do Ciebie zrozumienie, prawdziwe, głębokie pełne miłości spojrzenie na decyzję Twojego dziecka. Dostrzeżesz być może, że tak klarowna postawa czemuś miała służyć. Być może miała zapewnić Twojemu dziecku coś ważnego, dać coś, czego wtedy bardzo potrzebowało. Być może zobaczysz swoje, Wasze życie, relację z innej perspektywy i ujrzysz rzeczy, jakie dziś trudno jest zobaczyć. To nowe spojrzenie może Ci przynieść ukojenie. W wielu przypadkach dzieci powracają z nowym zrozumieniem relacji łączących ich z rodzicami. Niekiedy wymaga to czasu, cierpliwości. Bywa tak, że dziecko decyduje się ponownie nawiązać kontakt z rodzicem, kiedy samo nim się staje i doświadcza jak kocha rodzic. Nie możesz zmienić przeszłości i nie wiesz, co przyniesie przyszłość. Możesz jednak kreować tu i teraz, aby zaopiekować się sobą, otulić się największą czułością i pozostawić swoje serce otwarte dla dziecka, które przecież cały czas jest. Być może ma się całkiem dobrze (Jeśli podejrzewasz, że Twojemu dorosłemu dziecku może dziać się krzywda – nie zwlekaj ze zgłoszeniem sprawy na Policję i do odpowiednich służb).

Rozważ skorzystanie ze specjalistycznej pomocy. Praca z rodzicem, dzieckiem lub rodziną w konflikcie może mieć charakter indywidualny lub mieć formę terapii rodzinnej. W sytuacji, kiedy dziecko zrywa kontakt z rodzicem, ważna może się okazać terapeutyczna relacja oraz poczucie wysłuchania oraz zrozumienia doświadczane przez rodzica. Jeśli chciałbyś/chciałabyś porozmawiać – zapraszam Cię do skorzystania z bezpłatnej konsultacji:

Być może pomocne okażą się dla Ciebie konkretne techniki zarządzania emocjami zawarte w moim bezpłatnym e-booku: “Zarządzanie emocjami w sytuacjach konfliktowych i kryzysowych”. Zapraszam także do poznania innych darmowych materiałów do pobrania na mojej stronie: darmowe e-booki.

Jeśli czujesz, że tego potrzebujesz – skorzystaj z pomocy specjalisty

Jeśli doświadczasz konfliktu z dzieckiem, masz poczucie, że coraz trudniej jest Wam się porozumieć, że Twoja córka lub syn oddalają się od Ciebie – rozważ skorzystanie z pomocy psychologa, terapeuty rodzinnego, mediatora lub terapeuty-pedagoga. Zapraszam Cię także na konsultację ze mną, którą możesz umówić poprzez link: Rezerwacja terminu.

Możesz skorzystać z bezpłatnej infolinii dla dzieci i rodziców pod numerem 800 800 605, 116 123, 800 100 100 lub innych ogólnopolskich oraz lokalnych form wsparcia.  Jeśli jesteś nastolatkiem, który zmaga się z trudnościami emocjonalnymi, trudno jest Ci się porozumieć z rodzicami, doświadczasz innych wyzwań – poproś zaufaną dorosłą osobę o pomoc w znalezieniu wsparcia. Porozmawiaj z rodzicem o tym, co czujesz, o potrzebie wsparcia i zrozumienia. W razie potrzeby skorzystaj z bezpłatnego telefonu zaufania dla młodzieży pod numerami 800 12 12 12 oraz 116 111. Zarówno jako rodzic, jak i jako dziecko możesz skorzystać z różnych form pomocy w sytuacji kryzysowej. Dowiedz się gdzie w swojej okolicy możesz uzyskać dalsze wsparcie: lokalnie pomocy udzielą Ci Ośrodki Interwencji Kryzysowej (Wrocław 71 352 94 03), Centra Zdrowia Psychicznego (Wrocław 71 776 62 40, 519 617 500, 519 319 458), Ośrodki Terapeutyczne (Wrocław  71 328 70 410). Możesz także skorzystać z mojego wsparcia – serdecznie zapraszam Cię na konsultację. 

Patrycja Dorsz vel Drożdż

Zdjęcia:

Obraz autorstwa gpointstudio</a> na Freepik

Zdjęcie dodane przez cottonbro studio Pexels.com

Zdjęcie dodane przez Elijah O’Donnell Pexels.com

Zdjęcie dodane przez Liza Summer Pexels.com