Mediacja w postępowaniu cywilnym została wprowadzona do Kodeksu Postępowania Cywilnego w 2005 roku. Jednakże metoda rozwiązywania konfliktów na drodze mediacji funkcjonowała w polskim prawie karnym, a od 2004 roku obowiązywała na gruncie ustawy o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Ideą prowadzenia mediacji w sprawach cywilnych jest podjęcie próby rozwiązania wzajemnego konfliktu stron w sposób satysfakcjonujący dla nich obydwu.
Kodeks Postępowania Cywilnego w artykule 1 reguluje definicję pojęcia spraw cywilnych, określają je mianem spraw z zakresu prawa cywilnego, prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy, jak również spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz innych spraw, do których mają zastosowanie przepisy tego kodeksu na mocy ustaw szczególnych. Kierując się tą definicją możemy rozróżnić się w doktrynie prawa cywilnego dwa rodzaje spraw cywilnych – sprawy cywilne w znaczeniu materialnym i formalnym.
Sprawy cywilne w znaczeniu materialnym to sprawy, które wynikają ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy. Do spraw cywilnych w znaczeniu formalnym należą zaś sprawy dotyczące ubezpieczeń społecznych oraz „inne sprawy”, do których stosuje się k.p.c. z mocy przepisów zawartych w samym kodeksie bądź w innych ustawach szczególnych. W praktyce mediacyjnej rozumienie „sprawy cywilnej” ma zazwyczaj znaczenie materialne i odnosi się do spraw wynikających ze stosunków z zakresu prawa cywilnego materialnego (łącznie z prawem handlowym rozumianym jako cywilne (prywatne) prawo gospodarcze), z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy. Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych co do zasady nie podlegają procesowi mediacji, gdyż zgodnie z art. 477 k.p.c. w postępowaniu sądowym niedopuszczalne jest zawarcie ugody pomiędzy ubezpieczonym a organem rentowym.
Mediacja w sprawach cywilnych jest formą alternatywnego sposobu rozwiązywania sporów, które określane są mianem Alternative Dispute Resolutions – w skrócie ADR. Polubowne rozwiązywanie sporów charakteryzuje dobrowolność, co oznacza, że postępowanie mediacyjne może być prowadzone wyłącznie wtedy, kiedy obie strony wyrażą na to zgodę. To od postaw i woli osób zaangażowanych w konflikt zależy przebieg i wynik postępowania mediacyjnego. Mediator pełni rolę bezstronnego doradcy poszukującego wspólnej dla obu stron płaszczyzny porozumienia.
Kodeks Postępowania Cywilnego reguluje w pełni mediacje na gruncie cywilnoprawnym. Określa zarówno wymogi co do mediatora, jak również stanowi o procedurze mediacji, przesłankach co do ugody oraz sposoby wszczęcia procedury mediacji.
KPC wymienia dwa rodzaje mediacji: postępowanie wszczęte na skutek zawarcia umowy o mediację lub poprzez zawarcie w umowie cywilnoprawnej klauzuli mediacyjnej oraz procedura mediacyjna wszczęta w wyniku skierowania przez sąd.
Pierwszy rodzaj postępowania to mediacja umowna i ma miejsce wtedy, gdy strony, które znalazły się w sytuacji konfliktowej nie decydują się na skierowanie sprawy do sądu, lecz postanawiają rozstrzygnąć spór polubownie z pomocą mediatora. Antycypując możliwość wystąpienia konfliktu strony mogą zawrzeć w umowie pomiędzy nimi klauzulę, która zawiera wytyczne co do sposobu rozwiązywania sporów poprzez mediacje. Kierując się jednak zasadą dobrowolności – klauzula taka nie obliguje żadnej ze stron do wyrażenia zgody na mediację.
Drugim rodzajem postępowania mediacyjnego jest mediacja sądowa zainicjowana przez sąd poprzez skierowanie stron do mediacji. Sąd może skierować strony do mediacji na każdym etapie postępowania, a także więcej niż raz w toku postępowania. Pomimo skierowania stron do mediacji mają one wpływ na to, czy postępowanie mediacyjne zostanie wszczęte. W chwili skierowania do mediacji jedna lub obie strony mogą nie wyrazić zgody na udział w postępowaniu mediacyjnym. Następnie w ciągu siedmiu dni od skierowania sprawy do mediacji strony mogą nie wyrazić zgody na mediację. Każda ze stron może również zakomunikować mediatorowi, że rezygnuje z postępowania mediacyjnego. Jednakże strona, które rezygnuje z podjęcia rozstrzygnięcia sporu na drodze mediacji zobowiązana jest do podania powodów tej rezygnacji. Taki obowiązek strony mają już w chwili złożenia pozwu, gdyż formalną jego częścią jest informacja o tym czy strony podjęły przedsądowe działania związane z polubownym rozwiązaniem sporu.
Strony mają szeroki zakres decydowania i dowolności w postępowaniu mediacyjnym, co odzwierciedla się w dużej swobodzie w zakresie ustalania warunków ugody. Niemniej jednak KPC nakłada też ograniczenia związane z postępowaniem mediacyjnym (art. 10 k.p.c. ). Zawarcie ugody jest możliwe wyłącznie w sprawach, w ramach których mogą dysponować swoimi prawami i obowiązkami, tj. w sprawach charakteryzujących się tzw. zdatnością ugodową. Ugoda mediacyjna może zostać zawarta w stosunkach gospodarczych czy w zakresie innych stosunków umownych, w sprawach z zakresu odpowiedzialności deliktowej czy kontraktowej, w stosunkach z zakresu prawa rzeczowego, prawa pracy, w sprawach o charakterze niemajątkowym oraz w sprawach rodzinnych, gdy jej przedmiotem są kwestie dotyczące alimentów, sposobu sprawowania opieki nad dzieckiem. W spawach rodzinnych wyłączeniu podlegają sprawy o przyznanie, ograniczenie lub odebranie opieki nad dzieckiem. Poprzez ugodę nie można rozwiązać małżeństwa ani ustalić pochodzenia dziecka. W realizacji mediacji prowadzonej w ramach postępowania sądowego (czy to procesowego, czy nieprocesowego) te ograniczenia mają jeszcze większy zasięg, gdyż zawarcie ugody jest wykluczone w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 477 k.p.c.) oraz o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone (art. 479k.p.c.). Można jednak prowadzić mediację w sprawach upominawczych i nakazowych, w których skutecznie wniesiono zarzuty.
Zmiany w Kodeksie Postępowania Cywilnego, które weszły w życie z dniem 1 stycznia 2016 roku umożliwiają wierzycielowi, który zawarł umowę o mediację lub doręczył wniosek o wszczęcie mediacji mediatorowi stałemu uniknięcia przedawnienie roszczenia w sytuacji, w której składa wniosek o przeprowadzenie mediacji, ale do wszczęcia mediacji ostatecznie nie dochodzi ze względu na brak zgody drugiej strony lub mediatora, tzn. z powodu okoliczności, na które wierzyciel nie miał wpływu (art. 183 z zn. 6 § 3 kpc przerwanie biegu przedawnienia roszczenia).
Szczegółowy Cennik oraz Regulamin Mediacji SENSIVIA znajdziesz tutaj.
Wniosek o przeprowadzenie mediacji pobierzesz tutaj
Dogodny termin mediacji możesz zarezerwować w Kalendarzu Rezerwacji
