Jak wspólnie wychowywać dzieci po rozwodzie?

Rozwód jest zmianą zmieniającą bieg historii życia zarówno rodziców, jak i dzieci. Drogi rodziców rozchodzą się, jednak pozostaje przestrzeń do wspólnej pracy, w której ogromną rolę odgrywa odpowiedzialność i głęboka świadomość swoich emocji i pełnionych ról. Ta przestrzeń to wspólne wychowywanie dzieci. Jak wspólnie wychowywać dzieci po rozwodzie?

Czas rozstania może być bardzo trudnym i bolesnym momentem w życiu rodziców (więcej na ten temat pisałam w artykule „Dlaczego odrzucenie tak bardzo boli i jak sobie z tym bólem poradzić?”). Ponadto ważnym momentem będzie przekazanie dzieciom informacji o decyzji podjętej przez rodziców, a także pomoc w tym, aby poradziły sobie z tą zmianą w możliwie najlepszy dla nich sposób (zajrzyj do artykułu „Jak pomóc dziecku poradzić sobie z rozstaniem rodziców?”). Ostatecznie nieuniknione konsekwencje rozwodu zaczną być odczuwalne i dostrzegalne przez wszystkich członków relacji rodzinnych. Dlatego bardzo ważne jest, aby przemyśleć i przeanalizować w jaki sposób możecie jako rodzice wspólnie nadal wychowywać dzieci, rozmawiać ze sobą i podejmować ważne decyzje związane z ich przyszłością.

Umiejętność rozdzielenia rodzicielstwa od konfliktu z byłym partnerem

Jednym z kluczowych zagadnień w trakcie ustalania kwestii wychowawczych, jest przyjrzenie się swojej postawie wobec zaistniałej sytuacji, wobec partnera, konfliktu, rozwodu i w jaki sposób wpływa ona na postawę wobec dzieci i wspólnego realizowania obowiązków wychowawczych. Wiele osób bardzo emocjonalnie podchodzi do rozstania, co powoduje bardzo często silne oddziaływanie przywspółczulnego układu nerwowego, który w naturalny sposób reguluje funkcje, niezbędne dla zachowania odpowiedniego poziomu pobudzenia. Przy bardzo silnym lub długotrwałym stresie ciało i mózg mogą reagować ze wzmożoną reaktywnością na wszelkie bodźce.

Często sytuacja rozwodu i kryzys, który mógł rozpocząć się dużo wcześniej wywołują stan podwyższonej gotowości, co powoduje, że wielokrotnie silniej odbieramy komunikaty ze strony byłego partnera, zwłaszcza, jeśli dotyczą one dzieci. Układ przywspółczulny bardzo silnie reaguje w sytuacji zaburzenia dostępności do dotychczasowych zasobów, praw lub możliwości. Ich ograniczenie – powoduje natychmiastową reakcje obronną, która bardzo często wymyka się spod kontroli i koncentruje się na walce „o dzieci”.

Uświadomienie sobie mechanizmów psychologicznych towarzyszących stracie i zmianie, które nieodłącznie związane są z rozstaniem – pomoże podejść do kwestii wychowania w sposób bardziej konstruktywny, rozsądny i dojrzały (więcej na temat reakcji przywspółczulnego układu nerwowego w sytuacji kryzysu lub konfliktu przeczytasz w artykule „Konflikty w związku”).

To, w jaki sposób przeżywasz rozstanie z partnerem może spowodować, że pomimo szczerych intencji, będziesz reagował w sposób niekontrolowany.

Jeśli czujesz się niepewnie, nie godzisz się z zaistniałą sytuacją, czujesz się oszukany lub zraniony – Twoje reakcje mogą odzwierciedlić się na postawie wobec dzieci. Aby temu zapobiec-będziesz potrzebował świadomie pracować nad swoimi emocjami i oddzieleniem konfliktu z byłym partnerem od kwestii wychowania. Co może Ci w tym pomóc? 

Koncentracja na wspólnym celu

Przede wszystkim koncentruj się na wspólnym celu, jaki macie z drugim rodzicem czyli na trosce o dzieci, chęci zapewnienia im poczucia spokoju, stabilizacji, bezpieczeństwa, a przede wszystkim poczucia, że nadal mają obojga rodziców, którzy ich kochają. W rozmowie z byłym partnerem podkreślaj, iż łączy Was wspólny cel. Również, kiedy wzbiera w Tobie złość – staraj się świadomie rozgraniczać kwestię dzieci od konfliktu z byłym małżonkiem.

Ustalenie z drugim rodzicem wspólnych zasad komunikacji pomiędzy sobą, wspólnych zasad wychowania oraz ciągłe uświadamianie sobie waszej roli i odpowiedzialności we WSPÓLNYM wychowywaniu dzieci pomoże Wam odzyskać poczucie bezpieczeństwa – przynajmniej w sferze dotyczącej rodzicielstwa. Mózg będzie powracał stopniowo do równowagi i przestanie odbierać tematy dotyczące dzieci, jako sferę straty i zagrożenia. To będzie sprzyjało budowaniu dialogu i kształtowało nową przestrzeń wspólnego wychowywania dzieci.

Pamiętaj, że dzieci będą odczuwały czy jesteście zgodni i spójni w kontekście ustalania zasad wychowawczych, a przede wszystkim, mentalną energię panującą pomiędzy Wami, która bezpośrednio ich dotyczy.

Nie dopuśćcie do tego, aby dzieci kiedykolwiek poczuły, że stanowią „problem” lub element walki pomiędzy Wami. To ciężar, o którym być może nigdy Wam nie powiedzą, lecz z pewnością odczują.

Konstruktywne podejście do kwestii wychowawczych

Ustalenie zasad wychowawczych i zasad komunikacji na pewno pomoże w zbudowaniu spójnego systemu wychowawczego, w którym każdy z rodziców będzie pełnił nadal ważną rolę w życiu dzieci. Nie chodzi o to, aby odebrać spontaniczność i naturalność, lecz aby odnaleźć się w nowej sytuacji. Rozsądne zasady i reguły mogą pomóc w opanowaniu emocji i odnalezieniu równowagi. Z czasem odnajdziecie się w nowych przestrzeniach relacji i będziecie swobodniej kształtować swoją komunikację i relacje z dziećmi. Co warto przeanalizować, aby układać sobie wspólne wychowywanie dzieci?

Sposób podejmowania decyzji

Pomyślcie, które decyzje chcielibyście podejmować wspólnie, a które zawsze konsultować. Jest oczywiste, że podczas pobytu u jednego z rodziców, drobne decyzje każdy z Was może podejmować samodzielnie. Z pewnością warto pomyśleć o wspólnym i spójnym systemie wychowawczym dotyczącym takich kwestii, jak: dobór gier komputerowych, czas spędzany przed telewizorem, pory snu, zadbanie o wypełnianie obowiązków szkolnych przez dzieci, dostępność do mediów społecznościowych, sposób spędzania wolnego czasu i dobór rozrywek przez dzieci.

Zadbajcie o to, aby plan dnia dziecka u jednego rodzica nie odbiegał znacząco od planu drugiego rodzica. Poza wyjątkowymi sytuacjami i wyjazdami, miejsce na uwadze, że Wasze dziecko potrzebuje odpowiednich godzin snu, odpoczynku, czasu dla siebie, zajęcia pozalekcyjne, dla przyjaciół i na odrabianie lekcji. Jeśli przewidujecie konsekwencje w wyniku nie przestrzegania przez nastolatka ustalonych reguł – zadbajcie o to, aby był to podobny system wychowawczy, a niekiedy nawet uzgadniajcie go wspólnie.

Rosną dzieci, zmieniają się ich potrzeby

Planując spotkania z dziećmi weźcie pod uwagę nie tylko własne potrzeby i plany, ale także plany i zainteresowania dziecka-zwłaszcza jeśli jest to dorastający nastolatek. Jest to szczególnie ważne przy ustalaniu planów wakacyjnych, ferii zimowych, wyjazdów podczas długich weekendów lub świąt. Warto wziąć pod uwagę możliwości drugiego rodzica spowodowane terminem dostępnego urlopu lub innymi ograniczeniami.

Terminy i sposób realizowania spotkań rodziców z dziećmi wymaga niekiedy omówienia kwestii spotkań z innymi członkami rodziny. Babci, dziadków, kuzynostwa lub innych bliskich dziecku osób. Warto zadbać o to, aby dzieci nadal miały możliwość spotykania się z osobami, którymi mają zażyłą i bliską więź.

Sposób i zasady komunikowania się pomiędzy rodzicami

Jedną z kluczowych kwestii jest ustalenie zasad komunikowania się z drugim rodzicem. Ustalcie taką formę komunikacji, która umożliwia spokojne i swobodne przekazywanie sobie informacji. Jeśli początkowo trudno jest rozmawiać bezpośrednio-na jakiś czas możecie spróbować innej formy – na przykład poprzez telefon, sms, Messenger, e-mail, karteczki i liściki.  Poza formą komunikowania się ustalcie także zasady- w jaki sposób ze sobą rozmawiacie, jak rozwiązujecie konflikty i nieporozumienia i jak kontaktujecie się ze sobą w nagłych sytuacjach. Bardzo ważna będzie zasada szacunku, nawet jeśli będziecie się komunikować przez komunikatory, co sprzyja wybuchom złości formułowaniu treści bez dłuższego zastanowienia się.

Zadbajcie o przygotowanie strategii radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych. I starajcie się nigdy nie rozmawiać na ważne i trudne tematy w obecności dzieci-nawet małych dzieci. Nie muszą rozumieć co mówicie, lecz na pewno wyczują napięcie towarzyszące trudnym rozmowom. Zadbajcie o to, aby raz na jakiś czas spotkać się w neutralnym miejscu i omówić wszystkie ważne kwestie wymagające ustalenia wspólnej strategii działania lub podjęcia ważnych decyzji. Być może pojawią się zagadnienia wychowawcze, o których wspólnie warto porozmawiać i ustalić wspólne zasady? Dzieci rosną, dojrzewają i z pewnością z biegiem czasu plany wychowawcze i zasady powinny być elastycznie dostosowywane do wieku, poziomu dojrzałości i osiągania wyższego poziomu samodzielności dziecka.

Uważność na zmieniające się potrzeby dzieci i sytuację życiową rodziców

Jako rodzice cały czas powinniście być uważni na potrzeby dzieci, słuchać ich obaw, wyrażanych próśb, dostrzegać niepokojące zachowania. Im Wasze dzieci będą starsze tym więcej będą miały przestrzeni do wyrażania własnego zdania co do sposobu spędzania czasu z rodzicami lub osobistych potrzeb w związku z relacją z każdym z rodziców. Plan rodzicielski ma służyć przede wszystkim dzieciom, a nie stanowić jedynie spełnienie oczekiwań rodziców. Zwłaszcza, że z biegiem czasu sytuacja każdego z rodziców może się zmienić i także przyczynić się do zmian w dotychczas realizowanym planie. Wśród takich okoliczności może się znaleźć na przykład zmiana pracy, przeprowadzka, delegacje, choroby, wypadki, układanie sobie życia z nowym partnerem lub zmiana statusu życiowego.

To ważne, aby komunikować się bezpośrednio z drugim rodzicem i nie przekazywać ważnych informacji poprzez dzieci. Nie angażujcie dzieci w Wasz konflikt. Ochrońcie je przed destruktywnymi i negatywnymi skutkami napiętej sytuacji pomiędzy Wami.  Konflikt pomiędzy Wami najprawdopodobniej z czasem się wyciszy, lecz emocje dziecka zaangażowanego w Wasz spór mogą nie ucichnąć nigdy.

Budowanie zdrowych przestrzeni relacji z dziećmi

Nie omawiajcie z dziećmi tematów, o których powinieneś rozmawiać wyłącznie z drugim rodzicem – dotyczy to kwestii finansowych, powodów Waszego rozstania, aktualnej sytuacji któregoś z Was lub osobistych kwestii z życia rodziców. Ustalcie co będziecie mówić w sytuacjach trudnych pytań, a jeśli coś Was zaskoczy – udzielcie ogólnej odpowiedzi dającej poczucie bezpieczeństwa, a szczegóły konkretnej odpowiedzi omówcie z drugim rodzicem.

Nie twórzcie też sekretów i tajemnic, których dziecko nie powinno wyjawiać drugiemu rodzicowi.

Takie gry lojalnościowe z pewnością nie sprzyjają naturalnemu budowaniu zaufania do rodziców i rodzą wewnętrzne dylematy w dziecku, które kocha was oboje i może nie zrozumieć potrzeby zachowania czegoś w tajemnicy. Jeśli zaś usłyszysz coś trudnego o sobie od dziecka, nie reaguj impulsywnie. Weź pod uwagę fakt, iż dzieci mogą przekazywać treści, których nie rozumieją lub opowiadają wybiórczo zasłyszane słowa wyrwane z kontekstu. Nie wypytuj dziecka i nie wściekaj się tylko postaraj się zachować zimną krew i spokojnie wyjaśnić sytuację. W dogodnym momencie bez obecności dziecka możesz omówić to, co usłyszałeś z drugim rodzicem-bez oskarżania i atakowania, lecz z chęcią szczerego wyjaśnienia tego co się wydarzyło.

Elastyczność i empatia pomiędzy rodzicami

Choć idziecie odtąd własnymi drogami może się zdarzyć, iż któreś z Was będzie potrzebowało pomocy. Być może pomocy podczas choroby, nieoczekiwanych sytuacji wymagających Waszego zaangażowania lub niespodziewanych wypadków. Bądźcie gotowi sobie pomagać i przejąć większą część opieki na siebie w takich sytuacjach. Życie pisze nieprzewidziane scenariusze i taka gotowość, aby zawsze się wspierać z pewnością jest najlepszą postawą i wzorem dla Waszych dzieci. Ponadto nawet codzienne wypełnianie rodzicielskich obowiązków może wymagać od Was elastyczności i empatii. Pomimo usilnych starań, niekiedy może się nie udać dotrzeć na czas na spotkanie z dziećmi lub powrócić do domu o umówionej godzinie.

Punktualność jest szczególnie wrażliwym tematem ponieważ dzieci często odliczają czas co do minuty czekając na drugiego rodzica.

Z pewnością powinniście zawsze dbać o to, aby trzymać się ustalonych terminów. Jednak zawsze należy kierować się zdrowym rozsądkiem i podchodzić życiowo do codziennych wyzwań. Zamiast się awanturować lepiej jest powrócić do porządku dziennego nad sytuacją i zatroszczyć się o dobrostan dzieci, a sytuację omówić między sobą na osobności. Jeśli sytuacja konfliktowa się powtarza, zamiast się złościć, warto porozmawiać i ustalić przyczyny takiego stanu rzeczy oraz poszukać rozwiązania lub tymczasowo zmienić plan. Trzymanie się na siłę harmonogramu, który nie działa może stać się wyłącznie źródłem nieporozumień i konfliktów, co z pewnością odbije się na relacjach z dziećmi.

Wartość spędzanego czasu z dziećmi

Poza tym w jaki sposób rozmawiacie ze sobą ważne jest także to, w jaki sposób wypowiadacie się o drugim rodzicu podczas jego nieobecności. Nawet jeśli rozmawiacie z kimś przez telefon o drugim rodzicu, dziecko może usłyszeć i zaniepokoić się Waszą rozmową. Nie dopuszczajcie do tego, aby słyszało niepochlebne słowa na temat drugiego rodzica w rozmowie z kimkolwiek. Czas spędzany z dziećmi to czas, o który naprawdę warto zadbać. Dzieci poczują, czy są dla Was ciężarem lub przeszkodą w realizowaniu własnych planów, czy źródłem radości i szczęścia odczuwanego ze wspólnie spędzanego czasu. Dlatego zaplanujcie przede wszystkim swoją uwagę dla dzieci. Nie musi się to wiązać z drogimi rozrywkami lub wyszukanymi sposobami spędzania czasu.

Dla dzieci najważniejsza jest Wasza szczera i prawdziwa obecność zarówno ciałem, ja i sercem.

Jedną z ważnych kwestii są także kwestie finansowe, które także warto omówić biorąc pod uwagę zarówno potrzeby dzieci, jak i możliwości rodziców. Poza ustaleniem wysokości alimentów pozostają jeszcze wydatki związane z organizacją wyjazdów wakacyjnych, leczenia, zakupem odzieży sezonowej i obuwia, opłaty szkolne, czesne, wymiany mebli, zakupy podręczników i wyprawki szkolnej oraz  istotne kwestie, które bywają sporymi wydatkami. Ustalcie w jaki sposób będziecie pokrywać te codzienne i niecodzienne koszty utrzymania dzieci. Możecie to zapisać w ugodzie mediacyjnej lub ustalić podczas sprawy rozwodowej na Sali sądowej.

Jeśli Wasze dziecko wymaga specjalistycznego leczenia, dodatkowej opieki lub reprezentuje specjalne potrzeby – te kwestie z pewnością będą wymagały dodatkowego omówienia, aby w żaden sposób Wasze rozstanie nie wpłynęło na zapewnienie potomstwu należytej i koniecznej opieki.

Mediacja jako najlepszy sposób wypracowania sposobów porozumienia

Opisane powyżej zagadnienia nie wyczerpują obszarów ustaleń dotyczących wspólnego wychowywania dzieci po rozstaniu. Każda rodzina ma swoje wartości, priorytety, historie i zwyczaje, które być może zechce omówić lub kontynuować nawet wtedy, gdy rodzice podejmują decyzję o rozstaniu. Najważniejsze jest to, że choć rodzice się rozstają, nadal pragną zapewnić dzieciom to,  tylko możliwe, aby wychowywać je w poczuciu miłości, troski, bezpieczeństwa i spokoju. Wielu rodzicom udaje się porozumieć i odnaleźć sposób wspólnego wychowywania dzieci, nawet jeśli im samym komunikacja już się nie układa najlepiej.

Pomocne może się okazać skorzystanie z pomocy mediatora, który pomoże Wam wypracować porozumienie zgodne z Waszymi możliwościami i intencjami, aby dzieci czuły się możliwie najlepiej w tej nowej dla wszystkich sytuacji. Mediator pomaga rozmawiać, słuchać się nawzajem, budować rozwiązania, które będą służyły budowaniu szczęśliwych relacji z dziećmi. Ugodę mediacyjną możecie zatwierdzić w sądzie, co uczyni ją pełnoprawną umową z pełnymi konsekwencjami prawnymi. Ponadto dzięki mediacjom unikniecie wielu niepotrzebnych stresów towarzyszących sprawom sądowym, które potrafią się ciągnąć miesiącami, a nawet latami i narażać was na dodatkowe koszty.

Dzięki mediacji możecie także poukładać relacje pomiędzy sobą i odnaleźć się z nowej sytuacji rodzicielskiej.

Podczas mediacji to Wy jesteście autorami rozwiązań i ekspertami w wyzwaniach swojej rodziny. Przede wszystkim rozważcie w jaki sposób  w ustalaniu kontaktów rodziców z dziećmi wziąć pod uwagę ich zdanie i potrzeby. Mediator również może zaprosić do mediacji dziecko, aby porozmawiać o jego potrzebach lub pomóc Wam poinformować syna lub córkę o ustalonych nowych zasadach związanych z układaniem relacji po rozwodzie. Jedną z możliwości jest także sporządzenie Planu Rodzicielskiego, w którym dokładnie sprecyzujecie sposób realizowania kontaktów z dziećmi i pełnienia obowiązków wychowawczych. Ugodą możecie także ustalić wysokość i sposób płatności alimentów i innych świadczeń na rzecz dzieci. Mediacje są najlepszym z możliwych rozwiązań służących budowaniu relacji pomimo rozstania i konfliktu. Zapraszam do kontaktu lub do zapoznania się z artykułem na temat zakresu mediacji rodzinnych.

Nie bój się skorzystać z pomocy

W niektórych sytuacjach konieczne może okazać się skorzystanie z dodatkowych form pomocy-być może któreś z Was lub Wasze dzieci będą potrzebowało pomocy terapeutycznej lub prawnej. Rozstanie jest sytuacją kryzysową i może wymagać podjęcia działań, które pomogą Wam i Waszym dzieciom przejść przez ten czas zmian w możliwie najlepszy i spokojny sposób.  szczególną sytuacją będzie moment, w którym rodzic zaczyna budować nową rzeczywistość rodzinną z nowym partnerem. Będzie to czas szczególnej uważności na potrzeby dzieci – zapraszam do artykułu „Budowanie rodziny od nowa”, w którym szczegółowo opisuję w jaki sposób podołać temu wyzwaniu bez strat dla Waszych dzieci.  Zapoznaj się z artykułem dotyczącym elementarnego poczucia bezpieczeństwa, zwłaszcza gdy życie trzeba budować na nowo oraz z treściami na temat terapii dla par i rodziców, która może okazać się pomocna tam, gdzie jednak emocje biorą górę i trudno się porozumieć.

Nie każda rodzina będzie potrzebowała pomocy z zewnątrz, aby poukładać relacje po rozwodzie.

Nie zawsze konieczne będzie też tak szczegółowe ustalanie sposobu realizacji kontaktów z dziećmi i komunikacji pomiędzy sobą. W wielu sytuacjach rodzice porozumiewają się ze sobą i samodzielnie wypracowują własne sposoby poukładania na nowo rzeczywistości po rozstaniu. Z pewnością jednak skorzystanie z pomocy ekspertów i specjalistów nie stanowi oznaki słabości, lecz siły i konstruktywnego podejścia do sytuacji kryzysowej. Niekiedy jedno obiektywne pytanie może dać odpowiedzi na wiele rodzicielskich dylematów, przed którymi staje się po raz pierwszy w życiu.

Jedną z najważniejszych wartości w sytuacji rozstania jest poczucie świadomości tego, co się dzieje i umiejętność kontrolowania swoich reakcji, emocji i zachowań.

Ten czas na pewno uda Wam się przejść i z czasem patrzeć na niego z większym dystansem i spokojem. Jest też duża szansa na to, aby zachować dobre i szczęśliwe relacje pomiędzy Wami i dzieci i dalej realizować wspólny cel, jakim jest wspólne wychowywanie dzieci. Ja zapraszam serdecznie na konsultacje i mediacje i życzę z całego serca powodzenia w budowaniu i wzmacnianiu relacji rodzinnych pomimo rozstania.

Autor: Patrycja Dorsz vel Drożdż

Źródła zdjęć:

Designed by rawpixel.com / Freepik

Designed by Freepik